Altan Ataman'ın Anısına...

2000'lerin ta başında, artık olmayan Trenler@yahoogroups.com grubunda tanıştık ve grubun kapanmasından sonra da iki arkadaşımla (diğeri Derya Ferendeci) bağlantımız ve keyifli paylaşımlarımız hiç kesilmedi. Bu sayfada bir bölümü birlikte yaptığımız gezilerde çektiğimiz ve diğer sayfalarda da yer alan fotoğraflarla benim veya Altan Ağabeyin çektiği ve daha önce yayınlanmamış fotoğraflar ve Altan Ağabeyin üye olduğu birçok sosyal paylaşım sitesinden özenle ayıklayarak benimle paylaştığı, arşivimdeki bazı fotoğraflar yer alıyor.

İnsan yaşamında her biri sadece bir kez yaşanabilecek birçok güzel anıyı birlikte paylaştığımız Altan Ağabeyle olan anılarımı paylaşma isteğinden bu sayfa doğdu. Umarım demiryolu sevdalıları da 12. Kasım. 2020 günü tutkunu olduğu MT 5 300 mototrenlerine kavuşan Altan Ağabey ile paylaştıklarımızdan keyif alırlar.

Diğer sayfaların aksine bu sayfada gösterilen fotoğrafların tümü çekildiği çözünürlükte olup sayfada düşük çözünürlükte gösterilmektedir. Tarayıcınızın özelliğine göre her bir fotoğrafı kendi çözünürlüğünde de görebilirsiniz.

Sincan-Sanayi elektrikli hattının olduğunu ve sabah ve akşam ikişer kez olmak üzere günde dört kez sefer yapıldığını duymuş, görmek için Sincan'a gitmiştik. Akşamüzeri seferi olduğu için dizi Sincan'dan Sanayi istasyonuna neredeyse boş giderken bir yandan merakla çevreyi ve özellikle de Ankara-İstanbul Sürat Demiryoluna ait tüneli incelerken bir yandan da ben emektar Sony Mavica FD-7 makinemle fotoğraf çekiyordum. İşte bu karede Altan Ağabey A⁴ 14 034_c vagonundan tünele bakarken. Bu günün bir özelliği Altan Ağabeyin doğum günü olmasıydı. O günü insan yaşamında sadece bir kez yaşanabilecek bir gün kılan ise Sanayi-Sincan seferi sırasında makinistimiz Soner Gürkan'ın (11. Ağustos 2004 günü Tavşancıl İstasyonundaki tren kazasında yaşamını yitirdi, nur içinde yatsın) bizi A⁴ 14 034_a kabinine davet etmesi, bununla da yetinmeyip kendi denetiminde dizinin kullanımını Altan Ağabeye bırakmasıydı. Altan Ağabey için son derece sıra dışı bir doğum günü armağanıydı ilk kez tren kullanmak (24. Eylül. 2003).

Bir dönem TCDD ile MKE davalı olmuş, dava süresince hurdalar TCDD'nin depolarında birikmiş, davanın MKE lehine sonuçlanması ile biriken tüm hurdalar MKE Hurda İşletmesine taşınmıştı. Altan Ağabey geniş çevresi sayesinde MKE İzmit Hurda İşletmesinden 8006 ve 8007 elektrikli dizilere ait plaketleri bedeli karşılığı edinmiş, arkadaşının "Altan, bırak bu ufacık plaketleri, ben sana dizinin makinist bölmesini kesip vereyim, götür bahçene" dediğini gülerek anlatıyordu. Saklayacak yeri olmadığından tüm plaketleri bana verdi. Yukarıdaki plaket kat kat boyalı idi. Epeyce boya sökücü kullanarak bu boyaları büyük ölçüde çıkardım ama plaketin ilk rengi olan kırmızı direndi boya sökücüye. Kıyıp da çıkaramadım orijinal boyasını. TCDD yazısının T ve D harflerinde daha sonra sürülen mavi boyanın izleri görünüyor.

Aynı plaketten İstanbul (Sirkeci) Demiryolu Müzesnde de (sağ üstte) bulunuyor olması büyük şans, 6 numaralı dizinin a vagonunun iki plaketi birden korunmuş oldu. Fotoğraftaki hanım müzenin kurucusu ve müdürü Ruhan Çelebi.

Altan Ağabeyin bir merakı da edindiğimiz plaketlere ait taşıtların çalıştığı döneme ait fotoğraflarını bulmaktı. 8006'nın çalıştığı günlerde Sirkeci Garına girerken çekilmiş bir fotoğrafını bulabildim ve Altan Ağabeyin isteği doğrultusunda plaketiyle birlikte buraya aldım. Bir dönem 8 000 ve 14 000 banliyö dizilerine reklam alınıyordu, fotoğraf o zamanlarda çekilmiş olmalı, üstelik diziler b1 vagonlarıyla dört vagonlu olarak çalışırken.

8006 dizinin b vagonu hurdalığa gelmemiş ama 7 numaralı dizinin sonradan Adapazarı Demiryol Fabrikası (ADF, şimdiki TÜVASAŞ) tarafından 1968-1970 yılları arasında üretilen ve uzun yıllar hizmet verdikten sonra çıkarılan dördüncü vagonuna ait plaket hurdalıktan gelmişti. Dizideki diğer vagonların bağlı olduğu istasyon Sirkeci iken b1 vagonları Haydarpaşa'ya bağlıydılar.

8007'nin Sirkeci Garında peronda bekleyen bir fotoğrafını bulunca Altan Ağabeyin isteğine uygun olarak burada paylaşmak istedim. Orijinal kırmızı-beyaz renklerindeki 8007'nin yanındaki dizide de reklam olmalı.

8007'nin b1 vagonundan çıkan ve vagonların iki bölme olduğu döneme ait yolcu kapasitesi bilgi plaketi.

8006'nın kat kat boyalarını temizlemeye çalıştığım ve orijinal boyası boya sökücüye ve tel fırçaya büyük ölçüde direnen üretici plaketi.

Kırıkkale MKE Hurda Müdürlüğünden kendimiz sökerek satın aldığımız DE 24 262'nin numara plaketi ve üretici plaketlerinden birisi. ELMS plaketini ise hiç boyanmamış ve neredeyse çil durumda hurdaya çıkarılmış ahşap bir yük vagonuna çakılı halde bulmuştuk. DE 24 000'lerde TÜLOMSAŞ plaketinden önce bu plaketler bulunduğu için birlikte fotoğraflamayı uygun buldum.

Fenerin ön yüzündeki Fresnel merceği kırılmış, alttaki koruma camı kalmış. Yan yüzlerdeyse hem Fresnel hem de içteki koruma camı duruyor. Kablolar aşağıya bakan 3/8" boru ile fenere giriyor.

Yan camlar içeriden karton ile kapatılmış ve fenerin yanlardan ışık vermesi önlenmiş.

Fenerin üzerinde bulunan kapak büyük olasılıkla farklı renklerde (kırmızı ve yeşil) filtrelerin bulunduğu döner bir diske sahipti. Filtreler kalmadığı gibi boya ve pas nedeniyle dönen disk de yapışmış. DE 20 000 lokomotiflerde de aynı fenerlerden vardı.

DE 21 504'e ait ön sağ fenerden çıkan yerli Edison 110 V 40 W E27 duylu akkor filamanlı ampul. Lokomotif 85 V DC (72 V akü grubu şarj sırasında 84 V'a kadar yükseliyor) tesisata sahip olduğundan 110 V ampul çok hoş kızıla çalan bir sarı ışık veriyor olmalı.

DE 21 504'e ait makinist kabinini aydınlatan 85 V tırnaklı (bayonet) duylu ampul ve duyu.

Yine Kırıkkale MKE Hurda Müdürlüğünden DE 21 504'e ait kumlama ve totman pedalları. Yıllar içinde lokomotifle birlikte Türkiye'yi gezerken pedal üzerindeki kare tırtıklar düzelip silinmeye yüz tutmuş. Aynı pedallar GM üretimi DE 22 000'lerde de var.

DE 21 504'e ait düdük zinciri ve tokmağı. Yukarıdaki kol zincir çekildiğinde pim çevresinde dönüyor ve kıvrık kısa kısmı düdük valfini açarak basınçlı hava ile ses çıkartmasını sağlıyor.

DE 21 504'ün kabinindeki jeneratör (generator yazıyor) ikazı şalterinin çerçevesi

DE 21 500'lere ait hız sayacının (kilometre saatinin) dingilden sinyal aldığı alternatör. Bu alternatör hiç kullanılmamış olup tüm lokomotiflerin servis dışı edilmesi ile hurdaya çıkarılmıştır.

Altan Ağabey 18. Ağustos. 2005 günü MKE Kırıkkale Hurda Müdürlüğünde benimle birlikte bir yandan DE 21 504'ün üzerinden sökülebilecek parçalara bakarken bir yandan da cep telefonuyla o günü belgelemişti. İşte o fotoğraflardan benimle paylaştıkları:

DE 21 504'ün kabininin hurdalıktaki durumu. Lokomotifin orijinal tamponları yuvarlaktı, bu makinenin sağ tamponu değişmiş.

Acaba MKE Kırıkkale Hurdalığına dadandığımız zamanlar mıydı yoksa trenlere bakmak için Kırıkkale taraflarına Altan Ağabeyin ilk yerli Toyota Corollalarından 06 TMT plakalı otomatik vitesli arabasıyla gittiğimiz zaman mıydı anımsayamadım. Dönüşte çift makine (DE 24 144 - DE 24 397) ile çekilen bir yük trenine rastladık Irmak tarafından Ankara'ya giderken ve Derya Ferendeci'nin bize anlattığı, buharlı lokomotifleri kovalayanlar gibi biz de bu yük trenini kovalamaya başladık, güzel fotoğraflar çektik (8. Mart. 2005).

Yine insan yaşamında sadece bir kez yaşanabilecek bir olay: Sabah üniversiteye henüz gelmişken Altan Ağabey telefon ediyor ve ortak dostumuz Gani Ustanın (Makinist A. Gani Evis) Ankara Demiryol Fabrikasına lokomotif teslim etmek üzere geleceğini, acele edersek kendisini Eskişehir'de yakalayabileceğimizi ve DE 24 000 ile Marşandiz Garına kadar yolculuk edebileceğimizi söylüyor. Aceleyle Bölüm Başkanımızdan izin alıyorum ve Altan Ağabey ile buluşup onun otomobili ile Eskişehir'e yola çıkıyor, öğle saatlerinde Eskişehir Garının önünde oluyoruz. Gani Usta yemek yiyor ve trenin hareketi için haber bekliyor. Bir yük treninin ikinci makinesi olan ve sıcak sevk edilen DE 24 082'ye geçiyoruz. Esas makinemiz DE 24 153'ün makinistleri henüz yok ve yük treninin hareket saati belirsiz. Bir süre sonra esas makinenin makinistleri de geliyor ve derken trenimiz hareket ediyor. Bir yandan fotoğraf bir yandan film çekerken arada objekifimi Altan Ağabey ve Gani Ustaya çevirmişim bu unutulmaz yolculukta. Polatlı'ya yaklaşırken Ankara'dan akşam saatlerinde hareket eden ekspreslerle karşılaşmaya başladık. Çoğunlukla saydinglerde peş peşe ekspreslerin geçmesini bekliyor veya sadece bir istasyon ilerledikten sonra yine buluşmalar için saydinge alınıyorduk. Esas makinemizin makinistleri bitkileri iyi tanıdıkları için hemen makineden atlıyor çevreden baharda fışkıran otlardan toplamaya başlıyor, Gani Usta da dahil biz bu işten hiç anlamadığımız için koyu sohbetimize ya makinede veya istasyonda devam ediyorduk. Sincan'a vardığımızda gece yarısına birkaç dakika vardı ve son banliyö trenini yakalayarak Marşandiz'de misafirhanede kalacak, ertesi gün bakımdan yeni çıkmış bir DE 11 000 ile İzmir'e dönecek Gani Ustaya veda ettik. Altan Ağabey ertesi sabah erkenden Eskişehir'e gitmiş, arabasını garın önünden alıp Ankara'ya dönerken yolda Gani Ustaya rastlamış ve DE 24 000 tarafından çekilen DE 11 000'in ikinci makine olarak gittiği treni takibe başlamış. Esas makinenin makinistleri izleyen arabayı fark edip şüphelenmişler ve polise haber vermek üzerelerken Gani Ustanın makineden sarkıp Altan Ağabeye el salladığını görerek son anda vaz geçmişler (8. Nisan. 2005).

Sabuncupınar istasyonuna i-tipi emniyet tesisatını incelemek üzere 18. Kasım 2006 günü birlikte gitmiştik. Oturanlar (soldan sağa) Bülent Karaca (TCDD 72. kısım mekanik sinyal şefiliği), Altan Ağabey, Yusuf Sünbül (TCDD makinisti), ayakta ben ve ev sahibimiz Sabuncupınar İstasyon Şefi (18. Kasım. 2006).

Yine aynı gezi anısına istasyon binası önünde çektiğimiz fotoğraf (18. Kasım. 2006).

Ortak tanıdığımız, buharlı makinistlerinden, eğitimci ve makinist Ahmet Tuğral Usta (solda) ile bir anı (8. Kasım. 2007).

TÜVASAŞ'tan tanıdığımız Sayın Faruk Sınır'ın ev sahipliğinde Altan Ağabey ile yaptığımız bir TÜVASAŞ gezisinden hatıra kalan hurda imdat freni plaketi.

Üzerinde çalıştığını söylediği KL 46 000'lerle ilgili sunumuna ait 9. Eylül. 2020 tarihli yazışmamızın eki.

28. Mart. 2016 tarihli mesajında "Bugün, ELMS'den bir sofaj vagonu eşliğinde 3. bölgeye teslim edildi. Ben teslim aldım. Kaderin cilvesine bakın; plaket numarası DE 24 082!" demiş. Benim için unutulmaz bir anı olan DE 24 082 ile yaptığımız yolculuğu Altan Ağabey de herhalde hiç unutmamış ki yıllar sonra bir olanak çıkıp da kendisine H0 ölçekli DE 24 000 yaptırdığında numarasını 082 seçmiş.

Covid-19 salgını nedeniyle ilk kısıtlamalar başlayıp eve kapandığında maket trenlerini kurmuş, DE 24 082'yi fotoğraflayıp heyecanını benimle paylaşmıştı. Yan hattaki kırmızı-beyaz 85 000 şofaj vagonları da bir dönem DE 24 000'lerin ve yolcu trenlerinin ayrılmaz parçasıydı. Arkada görünen sarı dizileri ise MT 5 300 mototrenlere çevirmeyi isterdi Altan Ağabey (28. Mart. 2020, DE 24 082'yi teslim alalı tam dört yıl olmuş).