|
|
TEMEL BİLİMLER YAŞAMA UFKUNDA
Prof.
Dr. Ahmet İNAM
Bilim hayat
içindir; hayatın sorunlarını çözmek, ona açıklamalar getirmek, geleceğe
doğru yürüyen insana yardımcı olmak için kendini sorgulamalıdır. Sorgulama
yollarından biri, kendini yaşama ufku içinde görmeye, anlamaya çalışmaktır.
Hayatın akışının ardında kalmayan, insana, yaşama sorunları karşısında
kılavuz olabilen bilim, yaşama ufku içinde etkinlikte bulunan bilimdir.
Temel bilimler, doğal bilimlerin çekirdeğini oluşturan, matematik, fizik,
kimya, biyoloji, yer ve gök bilimlerini bünyesinde barındırır. Dallanıp
budaklanan doğa bilimlerinin temel ilkelerini içinde taşır. Bu açıdan,
onu yaşama ufku içine alarak sorgulayıp gidişini, sorunlarını anlamak,
bilimle etkileşim içinde gelişen bir hayat için kaçınılmazdır.
Yaşama ufku sorgulaması, önce, bilimin iç sorunlarının gözden geçirilmesi
ile gerçekleşir.
1. Temel bilimlerin tek tek uğraştığı sorunlar, bu sorunların çözümünde
büyük sıkıntılar veren zorluklar nelerdir? Matematik dilinin kullanımında,
kullanılan kavramların açıklığı konusunda, ilgi alanına giren olguların
gözlemlerinde, ölçülmesinde ne gibi sıkıntılar vardır?
2. Temel bilimler arasında nasıl bir mantıksal bağ vardır? Birbirleriyle
etkileşim halinde midirler? Birbirlerine mantık ve bilim felsefesi açısından
indirgenebilirler mi?
3. Temel bilimlerde kuram oluşumunda sorunlar nelerdir? Kuramların mantıksal
çatısında, düşünsel, ontolojik, mantıksal, epistemolojik, metafizik dayanaklar
nelerdir? Temel bilimlerin dayandığı felsefi dayanaklar nelerdir?
Kısaca dile getirmeye çabaladığım iç sorunlarının irdelenmesi ardından,
temel bilimlerin "dış bağlantılarını" gözden geçirebiliriz:
1. Temel bilimlerin temel olmayan doğal bilimlerle, "sosyal"
bilimlerle ilişkileri nelerdir? Temel bilimler onlardan besleniyor mu?
Onları kendi birikimleriyle, kavramsal, deneysel, matematiksel desteklerle
besleyebiliyor mu? Temel bilimler, bu çerçevede diğer bilimlere temel
oluşturabiliyor mu?
2. Temel bilimler teknolojiyi nasıl destekliyor? Teknolojiyle birbirinden
ayrılamaz bir ilişki içinde, onun buyruğunda mı çalışıyor? Yoksa kendi
iç gelişimi içindeki sorunları çözmeye uğraşırken, teknolojiye kendi sorunlarını
dikte mi ediyor?
3. Temel bilimlerin araştırma gündemlerini ne belirliyor? Şu an araştırma
konusu edinilen sorunlar temel bilimlerin kendi iç tarihlerinden mi geliyor
yoksa araştırma konuları onlara dayatılıyor mu?
4. Temel bilimler eğitimi nasıl yürütülüyor? Bilgisayarın, elektronik
teknolojisinin, işletmeciliğin, pragmatik kazanç ve çıkar beklentisinin
yoğun olduğu bir dünyada, temel bilimler gençlerin ilgisini yeterince
çekiyor mu? Temel bilimlerin nasıl temel olduğu, bu eğitimi gören ve yapan
insanlar tarafından biliniyor mu yeterince? Nasıl bir eğitici, temel bilimler
eğitiminde gereklidir?
5. Temel bilimler, içinde yer aldığı toplumun, toplumların sorunlarına
katkıda bulunabiliyor mu? Temel bilim araştırmacıları neyi, ne adına araştırıyorlar?
Temel bilimci, nasıl bir toplumda, kültürde, dünyada yaşadığı sorununu,
kendi araştırmalarının tümüyle uzağında mı sanıyor?
6. Temel bilimciler, temel bilimdeki araştırmaları ve eğitimi planlayanlar
temel bilimlerin kültürle ilişkisine nasıl bakıyor? Yaşam biçimine, yaşamın
niteliğine nasıl bir etkisi, katkısı vardır temel bilimlerin? Temel bilimlerin
anlamı, yaşam içindeki yeri, temel bilime dahil midir? Ben bilimimi yaparım,
gerisine karışmam diyebilir mi temel bilimci?
7. Temel bilim eğitimi, temel bilimlerdeki araştırmalar nasıl bir insan
ve dünya anlayışına dayanıyor? Nasıl bir insan için yürütülüyor araştırmalar?
Temel bilimlerin geleceği, nasıl bir insanın, nasıl bir dünyanın geleceğidir?
8. Temel bilimci kendini nasıl görüyor? Yaptığı işin anlamı hakkında ne
düşünüyor? Ne işe yarar onun gözünde temel bilimler? Temel bilimci olmak
neye benzer? Temel bilimcinin dünyadaki kötülüğün, haksızlığın, zulmün
giderilmesinde bir sorumluluğu var mıdır? Dünyayı daha yaşanır kılarak,
güzelleştirme çabasında temel bilimci olarak nerededir?
Bütün bu sorular, insanın insan olarak sorumluluğuna ilişkindir, temel
bilimci oluşum, sadece benim mesleğimdir, mesleğimle, insanlığımı, yaşayışımı
birbirine karıştırmam" diyenlerdenseniz, sizin yaşama ufkunuzda,
kendiniz odaklı bir dünya var demektir. Bilimi yaşamınıza katmıyorsunuz
demek ki.
Bu görüşle yaşadığınız yaşamınızla bilime katkıda bulunabileceğinizi düşünüyor
musunuz?
|
|
|