HANGİ SEVGİLİYİ SEVMEME HAKKIMIZ YOK?

Ahmet İNAM

Sevmeme hakkı diye bir hak var mı? Olmalı mı? Sevmemek ayıp mı? Günah mı? Yanlış mı? İnsan, haklarıyla doğar bu gezegende. Sevmek hakkımdır. Kim alabilir elimden? Şöyle bir fermanı hangi ülkenin padişahı verebilir: "Bu fermanın ilanından sonra, bu ülkede kimse çiçek tozlarını sevmeyecektir. Kelebeklerden tiksinecek, arılara acımayacak, karıncaları ezecektir..." "Sana bu adamdan tiksinmeni buyuruyorum." Kim kime böyle bir buyruk verebilir? Belki çok anlamsız, saygısızca da olsa padişah, "Karıncaları ezin!" diyebilir, gerekçesi her ne ise. Eylemlerimiz konusunda buyruklar verebilir, kılık değiştirmiş biçimlerde de olsa, örneğin "lütfen"le başlayan, "rica ederim"le biten. Ya duygularımız, duygu yoğun kararlarımıza bağlı tavırlarımız, tutumlarımız, bakış biçimlerimiz, yaklaşımlarımız? Buyruk konusu olabilir mi sevgimiz? "Kitabımızın ilk buyruğu: Kim olursa olsun, insanı sev! Salt insan olduğu için sev!" Hangi kitap yazıyor? Tüm kitaplı dinlerin kitapları mı? Sevme hakkım var, kabul. Peki sevme ödevim var mı? "Günde on vakit seveceksin!" sevmek buyrukla yerine getirilebilir mi? "Başüstüne, hemen seveyim!" "Emredersiniz, hemen seviyorum!" "Rahat, hazırol, hep birlikte insanlar sevilecek, sev!" Bedenimin hangi düğmesine basılınca seviyorum acaba? Hangi fişini çekince bitiveriyor sevgim?

Peki öğretilmez mi sevgi? "Çocuğum sevgi okulu üçüncü sınıfa gidiyor, bitirince sevmeyi öğrenecek, teyzesi". Peki teyze sormaz mı "nerede bu okul?", "kimdir sevgiyi öğretenler?", "hangi sevgiyi öğretiyorlar?", "sevgiyi neden hayatta, ilişkiler içinde öğrenmiyor da okula gidiyor, yoksa çocuğunuz sevgi özürlü mü?", "okulu bitirince iş bulabilecek mi?". Teyze bu, Sokrates'in Diotima'sı örneği, kendi adının Aşk Teyze olduğunu söylüyor; sevgiye soru soruyor, sevgiyle konuşuyor. Talim yapa yapa sevgi öğretilebilir mi? (Aşk Teyze, geçenlerde On Derste Sevme Sanatı diye kitap yazmış, kitapları yok satan ünlü bir psikoloğumuzu yakalasa bir güzel dövecekti!). çıkarın "akış çizelgesini", "yöntemlerini", "tekniğini", öğretiverin şu sevgiden anlamaz insanlara sevgiyi! Dünya da bunca beladan kurtulsun!

İki savın da özürleri var: 1. Bırak kendini, doğal ol, seversin! "Sev sev ki sevmek çok kolay!". 2. sevmeyeni, ruhu, sevgisizliği, karanlığı ile körelmiş olanı, kovacaksın bu toplumdan, cezalandıracaksın.

Sevgi, işlene işlene, dokuna dokuna, çalışıla çalışıla, sevgi oluyor. Cebir değildir: İki anlamıyla, matematiğin bir dalı ve zorlama anlamlarıyla. Bir duygudur, yoğun bir duygu: bağlanmayı ve yüksek bir değer vermeyi içeren. Bir eylemdir de, bir üretimdir. Ürünü paylaşılan anlamlı güzelliklerdir, değerlerdir.

İçten geliyor. Kendiliğinden. "Sev" denilince sevilmiyor. Ortam, çevre, dünyaya bakış biçimlerimiz, kim oluşumuz, kişiliğimiz, bilgimiz, ahlak ve estetik değerlerimiz sevgiyi, duygu olarak, ilişki olarak belirliyor.

Seviyoruz. Sevdiğimiz insan sevgili oluyor. Psikologlar "duygusal yatırım" sözünü kullanıyorlar. Sevgiliye duygu yatırımı: Sevme! Sevmek bir göze alma, bir açıdan, çeşitli tehlikeler içeriyor. Sevme hakkımı kullanıp seviyorum, sevgili hakkını kullanmıyor. Ona, "beni sevme ödevin" diyemiyorum. Sevgi, özgür. Buyrukların boyunduruğuna giremiyor. Yatırımım, yatıyor: Çöküyorum. Sevme hakkımız olduğu gibi sevmeme hakkımız da var. Sevgili bu hakkını kullanıyor, ben çökerken.

Okulu yok. En iyisi, sevgiyi, sevmeyi başaranlardan, ya da sevgiliden öğrenmek. Sevgiliden öğrenme tehlikeli. Yanabilir, çökebilir, oyulabiliriz. Yıllarca ruhumuz ağrıyabilir.

Sevgi çoktan bitmiş görünse de, sevgilinin bundan haberi olmasa da, bize şu ya da bu biçimde sevmeyi öğretmiş sevgiliyi, duygu olarak, sevmeme hakkımız yok!

Temmuz 2003, Ankara