TARİH ÖNCESİ KIBRIS ADASI

Kıbrıs Adası’nda tarih öncesi dönemde insan yerleşiminin yaklaşık en erken M.Ö.10.000’de başladığı tahmin edilmektedir. Adada yaşayan avcı ve toplayıcı topluluklardan oluşan ilk yerleşimcilerin bıraktıkları izler ise en erken M.Ö. 9000 sonlarına tarihlenmekte ve adanın güney kıyılarında yer alan Aetokremnos ile batısında Akamas’da yapılan arkeolojik kazılarda adanın ilk insanlarının, Neolitik yani Yeni/Cilalı Taş Devri’nde (M.Ö. 8500–3900) buralarda yerleştikleri belirtilmektedir. İnsanlık tarihinde besin üretimi yanında ilk yerleşik toplumların kurulduğu bu dönemde adanın ilk yerleşimcilerini oluşturan insanların Anadolu’nun güneyinden geldiği ve bunlara M.Ö. 7000–6500 yıllarında Suriye ve Filistin’den adaya göç edenlerin katıldığı Kıbrıs ile ilgili bilgilerde yer almaktadır.[1] Adanın ilk yerleşimcilerinin Anadolu’dan olduğunu güçlendiren ise adanın kuzeyinde ve Karpaz bölgesinde yapılan kazılarda elde edilen pişmiş toprak kaplar gibi objelerin Anadolu’da Hacılar ve Çatalhöyük Neolitik devir yerleşim yerlerinde elde edilen objelerle benzerlik göstermesidir.[2]

Kıbrıs Adası'nda Neolitik dönemi ev yapısı ve yerleşimci (Girne Müzesi)

Kıbrıs’ta yaşam Bronz Çağı’na geçiş döneminde değişmeye başlamış ve Büyük Mesarya (Mesaoria) Ova ve dağların eteklerinde yeni bir yaşam başlamıştır. Vounous(Vuni)’de yapılan kazılarda Bronz Çağı’na ait bir kaya mezarında bulunan eserler, kırmızı cilalı gaga ağızlı Kıbrıs toprak çanak çömlekleri şekil ve tasarımda kendine özgü bir stil yarattığını gösterir. Anadolu’dan gelen ve bir Asya-Avrupa ırkı olarak adlandırılan Armenoid ırkına ait insanlara ait ve M.Ö. 2200-1200’lere tarihlenen mezarlarda çıkan buluntularda toprağın gücünü simgeleyen yılan tutan Boğa maskeli bereket figürleri ile diz çökmüş ve göğüsleri hizasında kollarını kavuşturmuş tanrıçaların bereketliliğini gösteren küçük figürler ortaya çıkmıştır.[5]

Kalkolitik Dönem Vazo (Erimi)[3]

Altta Philia'da bulunan Erken Bronz Dönem Kırmızı Cilali Sürahi[4]

Pişmiş topraktan yapılmış Ana Tanrıça heykeli (Geç Bronz Dönemi)[6]

Önceleri sakin bir yaşamın hâkim olduğu Kıbrıs Adası, M.Ö. 3000’lerde Bakır yataklarının keşfedilmesi ve insanların bu madeni yaşamlarının her alanında kullanacakları aletler için kullanmasıyla yeni bir döneme girmiş ve adaya yakın bölgelerden Mısır, Suriye ve Filistin’den insanlar gelip yerleşmiş ve bakıra dayalı bir üretim ve ticaret hayatı gelişmiştir. Bakır ile birlikte adanın doğal zenginlikleri Akdeniz bölgesinde yaşayan insanların bu adaya ilgisini arttırmış ve bu durum da aynı zamanda Kıbrıs Adası’nın ve Kıbrıslıların binlerce yıl sürekli olarak değişik devletlerin egemenliği altında sürecek yaşam serüvenlerini de başlatmıştır. Örneğin Bronz Çağı döneminde Kıbrıs’a Girit’ten Minoslu (Minoan) tüccarlar gelmeye başlamış ve bu ticaret ilişkisi adaya Minos uygarlığının etkilerini getirmiştir. Minoslu tüccarlar ada halkı ile yaptıkları ticarette kullanmak üzere bir alfabe geliştirmiş ancak bu yazı bugün hala çözülememiştir.[7]

KAYNAKLAR

[1] Eric Solsten (Derleyen), Cyprus, a Country Study, Washington, D.C.; GPO for the Library of Congress, 1993, s.5.

[2] Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu, Arazi Dağılımı ve Türk Vakıflar), Ankara; Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü, 2000, s.8.

[3] Vassos Karageorgis, The Ancient Civilization of Cyprus, New York; Cowles Education Corporation, 1969, s.50.

[4] Karageorgis, a.g.e., s.77.

[5] H.D.Purcell, Cyprus, New York; Frederick A. Praeger, 1969, 2.baskı, A.g.e, s.77.

[6] Karageorgis, a.g.e., s.124.

[7] Purcell, a.g.e., s.77–78.