KUZEY KIBRIS

KKTC ŞEHİRLER TANITIM

Lefkoşa

Gazi Mağusa

Girne

Güzelyurt

İskele-Karpaz

Lefke

Kültür

DOĞAL YAŞAM

Flora

Fauna

KKTC'de Lüzumlu Telefonlar

ODTÜ KKK ANASAYFA

KUZEY KIBRIS’DA DOĞAL YAŞAM -FLORA-[1]

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kıbrıs Adası’nın sahip olduğu endemik ve diğer bitki türlerini barındırmaktadır. Gerek çeşitli meyve ve sebzenin yanında, ağaç türleri, çiçekler ve diğer bitkiler Kuzey Kıbrıs’ta görülmesi gereken güzellikler arasındadır. Bitki örtüsünü Akdeniz iklimi belirler ve bu bitki örtüsü yaprağını dökmeyen çamgiller, turunçgiller, zeytingillerin yanı sıra makilik, yaprağını döken ağaç, bodur ağaççıklar, ağaç ve çalılıklarla değişik çiçek türlerini kapsar. En yaygın orman tipi ağaç türleri çam, servi, meşe ve sonradan İngilizler döneminde bataklıkları kurutarak Sıtma hastalığını önlemek amacıyla adada yetiştirilen okaliptüstür. Kuzey Kıbrıs’ta 150’ye yakın değişik türde Gramineae out dahil, doğal olarak yetişen tahmini 1900 çeşit çiçekli bitki bulunmaktadır. Dünyada bilinen orkide türlerinden 30’u sadece Kuzey Kıbrıs’ta yetişmektedir. Dünyanın hiçbir yerinde bulunmayan ve yalnız Kuzey Kıbrıs’ta yetişen 19 bitki türü bulunmaktadır. Bu sayfada Kuzey Kıbrıs'ın bitki örtüsünü ve Florasını oluşturan çok sayıdaki bitki türlerinden bazıları yer almaktadır.

Adaçayı-Yapraklı Laden (Cistus salvifolius-Cistaceae): Her zaman yeşil, maki türü ufak bir çalıdır, 1 metre yüksektedir. Kokulu, sert koyu yeşil yaprakları vardır. Çiçeklerinin ortası sarı, taç yaprakları beyazdır. Nisan- Mayıs aylarında çiçek açar. Dağlık ve kayalık arazileri sever. Alev Kayası, Girne’nin denize bakan yamaçlarında bahar aylarında çiçek açarlar.

Anadolu Orkidesi (Orchis Anatolica- Orchidaceae):

15-40 cm yükseklikte, menekşe noktalı yaprakları vardır. Çiçekleri beyazdan mor rengine kadar değişik renktedir. Çiçeklerinin üzerinde iki sıra düğme halinde kırmızı noktaları bulunmaktadır. Mart- Mayıs arası çiçek açar. Lapta dağlarında, Beşparmakta bulunur.

Kıbrıs Ofrisi (Cyprus Bee Orchid-Ophyrys kotschyi)

Kuzey Kıbrıs'ta yetişen endemik Orkide türlerinden örnekler

Soytarı Orkidesi (Orchis morio ssp.syriaca)

Yelpaze Orkide (Orchis collina)

Mavi Ofris (Ophrys fusca ssp iricolor)

Sarı Ofris (Ophrys luteasspga)

Aslanağzı (Scrophulariaceae): Aslanağzıgiller familyasındandır.

Türlü renkte güzel bir bitkidir. Kokusudur. Daha ziyade süs bitkisi olarak kullanılır.

Arpa Çiçeği (Gladiolus Segetum- Iridacaea:

Arpa ve Buğday tarlalarında Mart sonu tahılla birlikte ortaya çıkar. Zambakgiller familyasına ait çok yıllıklı bir bitkidir. Yaprakları kılıca benzer gövdesi trampete benzeyen pembe renkli gloyal çiçeğine benzer şekilde sıralanmış çiçeklerle doludur.

Dağ Lalesi (Anagallis Coronaria L-Poppy Anemon):

Değişik renkte Dağ laleleri

Bahar bitkileri içinde en ilgi çekenidir. Güzel ve hafif kokusu vardır. Nemli ve yüksek yerlerde yetişen Dağ Lalesi Aralık ayında beyaz laleler olarak açar ve sırasıyla kırmızı, pembe, Leylak renkli ve mavimsi mor renkli olarak Nisan ayına kadar açmaya devam eder.

Leylak renkli Dağ Lalesi (Anemon Coronaria)

Devedili (Scraphulariaceae): İri kenarlı, girintili çıkıntılı yapraklarının ortasından boyu 50-100 cm. bulan bir gövde üzerinde parlak sarı renkli, papatyaya benzer çiçekleri vardır. Mayıs- Haziran aylarında çiçek açar. Kuru ve kumlu toprakları sever, Magosa şehrinde bolca bulunur.

Kıbrıs Akasyası (Mimosaceae): Kuzey Kıbrıs’ta ağaçlandırmada kullanılan ağaç türüdür. Yaz sıcağına dayanıklıdır. Ufak bir ağaçtır. Dar ve mavimsi-yeşil yaprakları bulunur. Çiçekleri altın sarısı renginde, takriben 1cm’lik ufak toplardan oluşan salkım şeklindedir. Güzel görünümleri ve kokuları ile yabani bitkiler arasında özel yeri vardır.

Kıbrıs Medoş Lalesi

Kıbrıs Medos Lalesi (Tulipa Cypria-Black Tulip): Kıbrıs'ta yetişen endemik bitki türlerinden biridir. Girne, Akamaz ve Karpaz bölgelerinde yetişen bu çiçek zambakgiller (Liliaceae) familyasından Tulipa cinsinden soğanlı, çok yıllık otsu bir bitkidir. Medoş Lalesi tek bir çanak üzerinde 6 oval taç yaprağından oluşur. Taç yapraklarının iç tarafı dip kısmında siyah zemin sarı renkle çevrelenmiştir. Bu özelliğinden dolayı Botanikçiler tarafından özel bir tür yani Tulipa agenensis olarak adlandırılmaktadır. Lalenin erciği (erkeklik uzvu) kalın ve dayanıklıdır. Parlak sarı poleni, dikdörtgen uzunca ercik başı üzerinde oluşur. Tepeciği yumuşak kaygan tohumun tepesinde dikkat çekicidir. Bitki sapı 30 cm yüksekliğinde sarımsı yeşildir. Toprak zemindeki yaprakları yana doğru 20 cm uzunluğunda grimsi yeşil dalgalı kenarlara sahiptir. Yaprakların gövdesi küçük, dar ve sivri biçimlidir. Medoş Lalesi, çiçeğinden dökülen tohumla çoğalmakta ve bir sonraki sezonda aynı yerde yeniden açmaktadır. Bu nedenle bulunduğu yerdeki doğa örtüsü tarımsal amaçla kullanmak üzere sapanla sürülmesi sakıncalıdır. Bu lale tahıl tarlalarında uzun tahıl bitkilerinin diplerinde gizlenmiş gibi ve çok sayıda yetişir. Özellikle 400-900 metre yüksekliklerde yetişen bu bitkiye daha çok bâkir kalmış toprak parçalarında daha çok rastlanmaktadır. Medoş Lalesi, Mart ayından Nisan ayına kadar açar ve sonra kurur. Kuzey Kıbrıs'ta Medoş Lalesi festivalleri düzenlenmektedir. Bu festivallerden biri bu lalenin yetiştiği Tepebaşı Köyü'nde Nisan ayının ilk haftasında düzenlenmektedir. ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampusu'nun da yakın olduğu Tepebaşı'ndaki bu festivale ve festival çerçevesinde yapılan Medoş Lalesi turlarına katılmak Kuzey Kıbrıs Flora'sını tanımak açısından iyi bir fırsat olacaktır.

Kıbrıs Medoş Lalesinin iç görünümü

Altta Lale tarlasından bir görünüm (Tepebaşı)

Kum Zambağı (Pancratum Maritumum, Amarylidecaea) : Soğanlı çok yıllıklı bir bitkidir. Mavimsi yeşil yaprakları vardır. Geniş bir gövde ucundan çıkan 3 ila 12 arasında beyaz çiçekleri vardır. Ağustos-Eylü arasında sıcak kumlarda çiçek açar. Deniz kenarında kumlu arazide yetişir. Tıpta kustrucu olarak kullanılır.

Nar (Punlcaceae): 5-6 metre yükseklikte ufak dikenli ağaçtır. Nisan- Haziran’da egzotik kırmızı renkli çiçekler açar. Çok eski zamanlardan beri üremenin sembolü olarak kullanılır. Adaya ilk defa Afrodit’in getirdiği söylenir. Meyvesi sert kabuklu, bol taneli olup koyu kırmızı renktedir.

Sarıpapatya (Compositae): Kıbrıs baharının unutulmaz çiçekleridir. Kırları sarı bir halı gibi kaplarlar. Kuvvetli kokulu, senelik bir bitkidir. Çiçeklerinin ortası ve taç yaprakları çok güzel sarı renktedir. Şubat sonu-Haziran aylarında çiçek açar. Hemen her yerde yetişir.

Servi (Cupressaceae-Cupressus- sempervirens): 15-30 metre uzunluğunda, grimsi-yeşil yapraklı uzun bir ağaçtır. Mart- Mayıs aylarında çiçek açar. Dağlık arazilerde bulunur. Bir efsaneye göre Kıbrıs’ın adı bu ağaçtan gelmektedir. Dişi çiçekler, olgunluk zamanında iki üç cm boyunda yumurta biçimindeki kozalaklara dönüşür. Eski Yunanlılarda, verem hastalığına yakalanmış olanları, hoş kokulu havasını almaları için servi ağacı ormanına gönderirlermiş.

Sıklamen (Cyclamen Cyprium) : Kıbrıs Adası'nda yetişen endemik ve sonbaharda açan 10 cm yüksekliğinde bronz pembesi bir gövde üzerinde hoş kokulu bir çiçektir. Taç yaprakları beyaz ya da uçuk pembe kulak şeklinde dikkat çekici lekeli M şeklinde geriye keskin bir şekilde dönüktür. Çiçeklendikten sonra sap aşağıya eğrilerek kısa sıkı tohum kutuları taşıyan çıkıntılar oluşur ki bu da karıncaların tohumları taşımasını kolaylaştırır. Tohumu kaplayan örtü koyu kahve, tırtıklı, ve yeni çıktığında çok sert ve yapışkandır. Yapraklar kürek şeklinde, etli gri yeşil, ebrulu, yaprak altı koyu pembe veya koyu kırmızıdır. Yumru kök yaklaşık 7 cm ya da daha az çapta kaba grimsi kabuktan oluşur. Kökleri çiçeğin aşağısındaki bir taraftan çıkar.

Şimşir (Liliaceae): Çok yıllık bir bitkidir. Toprak altında yumru şeklinde kökü vardır. Yaprakları en alttadır ve kılıca benzer. 1-1.5 metre yüksekliğinde yapraksız gövde üzerinde açık pembe çiçekleri vardır. Mart-Mayıs aylarında çiçek açar. Deniz kenarından dağlara kadar her yerde bulunur. Kıbrıs’ın tipik bitkisidir.

Tavşan Kulağı (Primulaceae): Çok yıllık otsu bir bitkidir. Patatese benzer bir yumrusu vardır. Yaprakları kalp şeklindedir ve üzerinde çok dekoratif gri çizgileri vardır. Çiçekleri pembe morumsu renktedir ve kokuludur. Şubat- Nisan aylarında çiçek açar. Genellikle dağ eteklerini ve kayalık arazileri sever. Duvar ve kaya kırıklarını sever. Lapta Başpınar yöresinde tavşankulağı tarlaları mevcuttur.

Yaban Mersini ( Myrtoceae): Eski dönemlerden beri barışın ve sevginin, mutlu bir evliliğin, güzelliğin sembolü sayılan bir bitkidir. Barışın simgesi olarak kabul edilen Mersin dalları Bülent Ecevit’in barış harekâtı sonunda Kıbrıs’a gelişinde bütün yolların, sokakların Mersin dalları ile döşenmesi barış havasını yansıtan bir andır. Her dem yeşil, 1-3 metre yükseklikteki, maki görünümlü bu bitki dere yatakları ve deniz kenarlarında koloniler kurar. Myrtus, parfüm demektir ve bitkinin karakteristiği olarak sıcak yaz günlerinde güzel bir koku verir. Yeşil yaprakları vardır, Mayıs- Eylül arası beyazımsı-krem renginde çiçekleri açar. Yaz sonu yuvarlak beyaz-krem ya da siyah meyvelerini verir.

Yabani Nergis (Amaryllidaceae): Kıbrıs’ta yaz Ekim ayında biter. Kasım ayında sararan, sonbaharda gelecek ilkbaharın ilk müjdesini veren çiçeklerdir. Güzel kokulu, ortası sarı taç yaprakları beyazdır. Taşlı, kayalık arazilerde bulunur.

Zeytin (Oleaceae): Kıbrıs’ta zeytin ağacı, narenciye ağaçları gibi adanın karakteristik ağaçlarındandır. Yabani olarak, dağ yamaçlarında bulunur. Yetiştirilen ağaçlar 10 metre yüksekliği bulur, gümüşümsü gri- yeşil yaprakları olan her zaman yeşil bir ağaçtır. Meyvesi yeşil veya siyah elips şeklinde, sert bir çekirdeği vardır. Mayıs-Haziran aylarında çiçek açar.

Turunç Ağacı

Kuzey Kıbrıs'ta yaygın olarak bulunan ağaçlardan biri de Keçiboynuzu (Harup) ağaçlarıdır.

Kuzey Kıbrıs Flora'sına ait diğer örnekler:

Çalı (Bosea Cypria)

Dağ Gülü (Rock Rose)

Dragon Dişi (Tetragonolobus purpureus)

Sarı Laden ya da Sarı Kıbrıs Güneş Gülü (Helianthemum Obtusifolium)

Lithodora hispidula

Sarcopoterium spinosum

Kiriş Otu (Asphodelus spp.)

KAYNAKLAR:

[1] Vesile Vehbi, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyetinin Yabani Çiçekleri ve Tıbbi Bitkileri, (The Wild Flowers and Medical Plants of T.R.N.C.), KKTC Milli Eğitim ve Kültür Bakanlığı Yayınları-20, Ankara; Sistem Ofset, 1991.