Sıkça Sorulan Sorular

Burada email ya da başka yollarla bana sıkça ulaşan soruları yanıtlamaya çalışacağım.
Fizik, Astrofizik Eğitimi ve Kariyer Üzerine Sorular
Other questions from my advisees

Fizik, Astrofizik Eğitimi ve Kariyer Üzerine Sorular

Bu tür sorulara geçmeden önce kendi eğitim ve kariyerim hakkında bir iki bilgi vermek istiyorum.

ODTÜ Fizik Bölümü 1996 mezunuyum. Mezun olduktan sonra yüksek lisansımı yine ODTÜ Fizik'te (Ali Alpar'ın danışmanlığında) astrofizik üzerine yaptım ve 1998'de yüksek lisans (M.Sc.) derecemi aldım.

Daha sonra doktora için Northwestern Üniversitesi'ne gittim, burada Fred Rasio'nun danışmanlığında, yıldız kümelerinde çok yüksek kütleli kara deliklerin oluşumu ve evrimi üzerine olan doktora tezimi 2005 yılında tamamladım. Doktoramın bu kadar uzun sürmesinin nedeni başlangıçta James Sauls ile nötron yıldızlarının iç yapısı üzerine çalışmayı planlıyor olmamdı. Ancak dördüncü senemde çeşitli nedenlerden dolayı Jim ile çalışmayı bıraktım, yeni bir konu (hatta yeni bir dal) ve yeni bir hoca ile yeni çalışmalara başladım.

Doktoramdan sonra Türkiye'de kısa bir süre geçirdikten sonra doktora sonrası araştırmacı olarak Hollanda'ya gittim. Burada üç yıl Amsterdam Üniversitesi, Astronomi Enstitüsü "Anton Pannekoek"da, iki yıl da Leiden Üniversitesi, Leiden Gözlemevi'nde kaldım. Daha sonra üç yıl Sabancı Üniversitesi'nde misafir araştırmacı olarak bulundum. Bundan sonra bir yıl ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampüsü'nde görev yaptım. 2015 yılının yazında da mezun olduğum ODTÜ Fizik Bölümü'ne dönerek öğretim üyesi olarak işe başladım.

Fizikten mezun olursam hayatımı kazanabilir miyim? İş olanakları neler?
Evet kazanabilirsiniz.
İşinizi iyi yaparsanız ve başınıza bir talihsizlik gelmezse elbette kazanabilirsiniz. İşinizi iyi yapmıyorsanız ya da başınıza kötü işler gelirse, hangi işi yaparsanız yapın hayatınızı kazanmakta güçlük çekeceğinizi tahmin ediyorum (başka bir geliriniz yoksa). Bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de temel bilimler para kazanmak için seçilecek dallar değiller, buradan zengin olmayı planlamayın. Ben hayatınızı kazanmak açısından fiziğin ülkemizde özel olarak bir zorluk teşkil ettiğini düşünmüyorum.
Mezunlarımızın çok az bir kısmı akademik yaşamı seçiyor. Bu da ülkemize has bir durum değil. Akademi dışındaki iş olanakları konusunda neredeyse hiç deneyimim yok. Tek söyleyebileceğim iyi bir problem çözme formasyonu edinirseniz pek çok alanda iyi iş çıkarabilirsiniz. Eğer dersleri, öğrenmek değil diploma almak için bir araç olarak görüyorsanız, sonra o diploma pek işinize yaramayabilir.
Fizik bölümünde okuyarak astrofiziğe geçilebilir mi? Nasıl geçilir?
Yukarıda benim örneğimden de göreceğiniz gibi bu elbette mümkün. Özel bir şey yapmak da gerekmiyor, örneğin ben lisans eğitimim boyunca pek astronomi dersi almadım (ODTÜ Fizik bölümünde astronomi dersleri de veriliyor).
Astrofizik dediğimiz bilim dalı fiziğin yıldızlara, yıldızlararası ortama, uzayda gözlediğimiz diğer nesnelere ve geniş ölçekte evrene uyarlanması. Yani yine fizik yapıyorsunuz ama bunu elinize alabildiğiniz nesnelere değil, uzaydaki nesnelere uyguluyorsunuz. Elbette bu nesnelere has bazı fiziksel yasalar var (örneğin kozmolojinin dünya üzerindeki nesnelere bir uygulaması olmaz), ancak temel olarak aynı fizik yasaları ve yöntemleri ile çalışıyoruz.
Bölümümüzde 3. ve 4. sınıfta branşlaşmayı tavsiye ediyoruz. Eğer bölümümüze gelirseniz ve astrofiziğe yönelmek isterseniz hem akademik danışmanınız hem de bölümde bu dalda çalışan öğretim üyelerinden hangi dersleri alabileceğiniz konusunda bilgi ve tavsiye alabilirsiniz. Diğer üniversiteler konusunda bir şey söylemem mümkün değil ama eminim iyi üniversitelerde benzer yönlendirme mekanizmaları vardır.
Fizik ve astronomi dışında bir bölümde okuyarak astronom ya da astrofizikçi olunabilir mi? Nasıl?
Elbette olunabilir ama çok daha zor. Bilim insanlığı hobi olarak yapılabilecek bir iş değil. Rekabet çok yüksek ve fazladan attığınız her adıma ihtiyacınız olacak. Üniversite, "bölümümün derslerine girerim, boş zamanlarımda da fizik çalışırım" yöntemini uygulayabileceğiniz bir yer değil.
Eğer lisans eğitiminde gerekli dersleri aldıysanız, yüksek lisansta astrofizik çalışmak için başvuruda bulunabilirsiniz. Burada her bölümün ölçütleri farklı ama dışarıdan gelen birinin fizik ya da astronomi kökenli birinden daha iyi notları, araştırma geçmişi vs. olması gerekli.
ODTÜ Fizik Bölümü'nde astrofizik çalışılıyor mu? Neler çalışılıyor?
Evet çalışılıyor. Genel ve geleneksel olarak, gözlemsel ve kuramsal yüksek enerji astrofiziği ile yıldız yapısı ve evrimi çalışılıyor. Ben de hesaplamalı gök mekaniği çalışıyorum ama bana ilginç gelebilecek başka problemlerden de uzak durmam.
Öğretim üyelerinin ayrı ayrı neler çalıştığını yazmam, ya da bir karşılaştırma yapmam burada mümkün değil. Ancak akademik olarak ne çalışmalar yaptıklarını öğrenmek istiyorsanız NASA ADS sistemini kullanarak yaptıkları yayınları görebilirsiniz. Bu sistem genel olarak astronomi ve astrofizikle en azından ucundan ilişkili yayınları indeksliyor. Örneğin benim yayınlarıma şu linkten erişebilirsiniz. Benzer bir sistem sanırım Google Scholar tarafından da sağlanıyor (ve astrofizikle sınırlı değil). Bunun dışında hocaların kendi web sayfalarına bakmanızı tavsiye edeceğim.
ODTÜ Fizik Bölümü hakkında kısaca bilgi verebilir misiniz? İyi bir bölüm mü? Olanakları nasıl? Neler çalışılıyor? Laboratuvarlar nasıl? Dersler nasıl? Konular nasıl? Orada okumak nasıl bir şey?
Bölüm hakkında kısa bilgiyi web sayfamızdan edinebilirsiniz. Buraya linki koymuyorum, çünkü Google ile kolayca bulunabiliyor. Diğer sorular da ya yanıtları internetten kolayca bulunabilir, ya ne sorulduğu çok belirsiz ve ucu açık, ya da çok öznel sorular. Kafanızdaki böyle soruların yanıtını, size özel durumları da gözününe alarak, kendiniz araştırıp bulmalısınız.
Burs olanakları neler?
Lisans düzeyinde bazı kuruluşların (örn: TÜBİTAK) ve ODTÜ'nün çeşitli burs olanakları var, ancak benim bir bilgim yok. 1, 2.
ODTÜ Fizik'in diğer üniversitelere ya da fizik bölümlerine göre eksi ve artıları nelerdir?
Bu çok çok öznel bir soru ve yanıtlamam mümkün değil. Ben halimden memnunum, bence iyi bir bölüm ama bu soruyu hem sizi, hem ODTÜ Fizik'i hem de diğer üniversiteleri ve fizik bölümlerini tanıyan birine sormalısınız. Fizik okumak konusunda temel olarak iyi devlet ve iyi vakıf üniversiteleri arasında pek fark yok, ama bence devlet üniversiteleri konuların zenginliği açısından bir tık daha iyi. Şimdiden söyleyeyim: Evet, Ankara'da deniz yok (gölümüz var ama aynı şey değil).
ODTÜ Fizik'ten mezun olduktan sonra yurtdışına gidebilir miyim?
Giden gidiyor, size bağlı. ODTÜ ve özel olarak Fizik Bölümü'nden mezun olmanın Türkiye'deki diğer hiç bir üniversite ya da fizik bölümünden mezun olmaya göre bir dezavantaj oluşturacağını düşünmüyorum. Bilakis, bence bazı üniversite ve fizik bölümlerine göre avantajlı olacaktır ama burada bir karşılaştırma yapmam mümkün değil.
ODTÜ Fizik'i bitirmek imkansız mı? Yedi (ya da on, on beş) senede bitiyor diyorlar. Her sene yalnız iki mezun veriyormuş. Hocalar eksi notlar veriyormuş.
Bunlar doğru değil. Ben ODTÜ Fizik'i üç buçuk yılda bitirdim. Üç yılda bitiren arkadaşlarım da var, bu arada çift anadal yapan arkadaşlarım da. Çalışırsanız yaparsınız.
Bu efsanelerin çıkmasının önemli bir nedeni ODTÜ Fizik Bölümü'nün kontenjanının geniş, giriş puanının düşük olması. Fiziği isteyerek değil, ODTÜ'yü isteyerek gelen öğrenciler ilk seneyi halletseler de sonraki senelerde çok zorlanıyorlar. ODTÜ Fizik iyi bir eğitim veriyor, ben ABD'ye doktoraya gittiğimde bunun çok faydasını gördüm; ama bu eğitimi alabilmeniz için çalışmanız lazım.