| 1. Hava freni
bölmesi 2. Ana kontrol dolabı 3. Kumanda masası 4. Gösterge tablosu 5. Yardımcı kontrol dolabı 6. Dinamik fren dirençleri, üfleyici ve motoru 7. İkaz dinamosu 8. Ana jeneratör dişli kutusu 9. Ana jeneratör 10. Motor regülatörü 11. Yakıt filtreleri |
12. Yakıt
ikmal pompası 13. Turbo körüğü 14. Motor suyu deposu 15. Yağ banyolu hava filtresi 16. Esnek kaplin 17. Hava kompresörü 18. Radyatör 19. Vantilatör dişli kutusu 20. Radyatör panjuru el kumandası 21. Motor suyu ısıtıcısı kontrolu 22. Motor suyu ısıtıcısı pompası |
23. İkinci
boji hava vantilatörü 24. Motor suyu ısıtıcısı 25. Kompresör volanı ve esnek kaplin 26. Motor yağı soğutucusu 27. Motor yağı filtresi 28. Yakıt ısıtıcısı 29. Yakıt deposu boşaltma tapası 30. Yardımcı jeneratör 31. Birinci boji hava vantilatörü 32. Akümülatör dolabı 33. Fren askı ve kolları |
DE 21 500 lokomotiflere
ait gaz kolunun sekiz konumu için k-v eğrileri ile lokomotif dizel
motorunun beygirgücü cinsinden ürettiği güç ve saniyede ve dakikada
yakıt tüketimini gösteren diyagram (Altan Ataman tarafından Demiryol
dergisinin Ağustos 1967 tarihli sayısından sağlanmıştır).
Boğaziçi Mototreni adı ile sefer yapan MT 5300'lerin seferden kaldırıldığı yıl, "onlar kadar konforlu ve hızlı" diye tanıtılan bir tren olan Boğaziçi Ekspresi sefere konulmuştu.
"Motorlu"ların Ankara - İstanbul arasındaki son günlerinde sık arızalar, özellikle Karaköy rampasında ranfor ihtiyacı duymaya başlamaları, tarifede gecikmeye yol açmakta ve eski sessiz ve konforlu günleri unutturmaktaydı.
İşte tam da ADF (şimdiki Tüvasaş) yapımı, mototrenlerle aynı renklerde, A4ü pulman vagonlardan oluşan Boğaziçi Ekspresi bu dönemde sefere konuldu. Anımsadığım kadarı ile DE 21 500'ler tarafından çekiliyordu. Yarısı furgon olan 1. vagonda değilseniz, mototrenlerin ilk sessiz günlerine yakın bir yolculuk sizi bekler; birinci vagonda ise, alışılmışın dışında bir ses, özellikle tünellerde yeri, göğü inletiyordu.
Kısa sürede hem bu "gürültü"ye, hem de yatar koltuklu pulman vagonlara alışıverdik. Öğle saatinde yemekli vagonda, ya da bilet ile birlikte biniş garından aldığımız "kumanya" bileti ile, pulman koltukta bize servis edilen tepsi içindeki yemeği afiyetle yiyebiliyorduk. DE 21 500'ler hızlı, güvenilir makinalardı. Lokomotifin arkasındaki ızgaraların otomatik olarak açılıp kapandığını hatırlıyordum; ama, geçtiğimiz iki yıl içinde konuştuğum hiçbir T.C.D.D. çalışanı bunu teyyid etmedi -demek ki hafızam beni yanıltıyor!
DE 21 500'lerden DE 24 000'lere ne zaman geçildi? Hatırlamıyorum! Tabii ki 1970'lerin başındadır. DE 21 500'ler ile ilgili hiç bir olumsuzluk yaşadığımı hatırlamıyorum.
DE 21 500 tarafından
çekilen bir ekspres tren Kızıltoprak istasyonu civarından geçerken.
Demiryolunun kenarındaki mekanik sinyalizasyona ait semafor ve karşı
taraftaki mekanik sinyalizasyon ve makas tertibatına ait teller ve
makaralar görülebiliyor (Ergin Tönük koleksiyonu, fotoğraf çekilme
tarihi 30. Ağustos. 1966, fotoğrafçısı bilinmiyor).
DE 21 500 tarafından çekilen bir ekspres, elektrifikasyon direkleri
dikilmiş ama kateneri henüz asılmamış Ankara banliyösünde (Ergin Tönük
koleksiyonu, fotoğrafçısı ve çekim tarihi tam olarak bilinmiyor
[1969-1971 arası olmalı]).
Altan Ataman'ın sözünü ettiği Boğaziçi
Ekspresi İzmit İstasyon Caddesinden geçiyor. Bu hat bugün İzmit
dışından
geçiyor (Meydan Larousse, Cilt 7 Sf. 368).
DE 21 500'lerin aktif olarak çalıştığı
günlerde DE 21 500'lerden birisi servis hattından Ankara Garına
giderken
(Temmuz 1985).
Bilmediğimiz bir nedenle süslenmiş DE 21 500 tarafından çekilen bir
tren tünelden çıkıyor (Ergin
Tönük koleksiyonu, fotoğrafı sağlayan bir demiryolcu çocuğu olan Murat
Ünver'e teşekkürlerimle).
DE 21 501 ile
Hüzünlü
Vedalaşma
Marşandiz Gar Sahası,
26. Mart. 2002
Objektifdeki damlacıklar eski dostumuz DE 21 501 ile vedalaşırkenki gözyaşları. TCDD'de yıllarca hizmet verdikten sonra emekliye ayrılmak üzere Marşandiz Gar sahasında bekliyor. Bir zamanlar İzmit'teki İstasyon Caddesinin ortasından geçen demiryolunda Boğaziçi Ekspresini çektiğini, çocukken size "orta model" (eski model DE 20 000'ler, yeni model ise DE 24 000'lerdi) dediğimi unutmayacağım!
DE 21 501'i Yeniden Ziyaret
(13. Nisan. 2002)
Benim daha önce hiç farkına varmadığım
ve kullanılırken de duymadığım ama Amerikan lokomotiflerinin tipik
özelliği
olan çanı eşim farketti. Ön bojinin altında
solda ve hala çok güzel bir tınısı var.
Dizel motorunun arkasında açık kapaktan
görünen motor yağı filtresinin domu.
DE 24 000'lerin aksine ızgaraların
içinde
radyatör yerine kompresör var.
Lambaları fener havasında ve çevreden
ışığı görülebiliyor.
Dingil kutularının kapağı olduğunu hiç
anımsamıyorum, ben hep dingille birlikte dönen bu üçgenleri anımsarım
DE
21 500 dendiğinde ama vida delikleri sanki bir zamanlar kapağın
olduğunu
gösteriyor.
Bojinin daha uzaktan görünümü. Fren
silindiri ve süspansiyon yayları da görülebiliyor.
DE 21 501 Ankara Demiryol Fabrikasına
alınmış, hüzünle parçalanmayı bekliyor (4. Kasım. 2003).
Ankara Demiryol Fabrikası sundurmasında
revizyonu bitmiş, tekerlek bekleyen DE 21 505. DE 21 505'in 2000
yılında
Çatalağzı'nda çekilmiş bir fotoğrafı.
(4. Kasım. 2003).
DE 21 505'in kabininden Ankara Demiryol
Fabrikasının görünümü (31. Ekim. 2003).
DE 21 505'in makinist bölmesi (Ankara
Demiryol Fabrikası, 31. Ekim. 2003).
DE 21 505'in fren musluğu (Ankara
Demiryol
Fabrikası, 31. Ekim. 2003).
De 21 505'in kapısı ve prömatik silecek
motoru (Ankara Demiryol Fabrikası, 31. Ekim. 2003).
DE 21 505 tekerlek takımları takıldıktan
sonra son kontroller için Ankara Demiryol Fabrikası kapalı alanında.
Ucu
görünen yeşil-sarı lokomotif DE 11 000 (22.
Ocak.
2004).
"Dün akşam (17.
Mart.
2004) saat 19:30 sularında DE 21 505 Batı yönünden Ankara'ya doğru
homurdanarak bir
askeri
katarı çekiyordu. Hemde o çanını çalarak!"
Murat
Tekin
DE 21 534 henüz servisten alınmadan önce Çatalağzı'nda (Fotoğraf: Ünal
Kansızgündüz).
Iskat edilmiş DE 21 534 Ankara Demiryol
Fabrikası açık sahada (4. Kasım. 2003).
DE 21 534'ün azami süratini gösteren
kabin içindeki yazı (Ankara Demiryol Fabrikası, 4. Kasım. 2003).
DE 21 505 olmalı Ankara Demiryol
Fabrikası
Deposunda (Fotoğraf Altan Ataman, 20. Şubat. 2004).
DE 21 501 ve DE 21 534 Ankara Demiryol
Fabrikasında yorgun bedenlerini dinlendiriyorlar (Fotoğraf Altan
Ataman,
2004).
Çatalağzı'nda sergilenmesi planlanan DE 21 520 Ankara Loko Bakım
Atelyesinde. Lokomotifin önünde görünen diğer lokomotifse DH 7000 (27. Şubat. 2006).
DE 21 520'nin markizinin arkadan görünüşü (Ankara Loko Bakım Atelyesi,
27. Şubat. 2006).
Bir DE 21 500 ve bir DE 22 000 Çatalağzı Depodalar. Bu iki amerikan
makinenin aradan geçen yıllara rağmen totman ve kumlama pedalları aynı.
Arkada buharlı lokomotiflerin olduğu günlerden kalma su cenderesi de
kareye girmiş (Fotoğraf: Ünal Kansızgündüz, 2007).